MANMADE / NO HUMAN, EXPOSITIE JAN STEL IN MUSEUM AAN HET VRIJTHOF
"DE SCHOONHEID VAN VERVAL"

Museum aan het Vrijthof in Maastricht presenteert tot en met 15 september een overzichtstentoonstelling van kunstfotograaf Jan Stel. De expositie, Manmade/no human getiteld, omvat 75 opnamen van verlaten gebouwen met een karakteristieke architectuur; locaties die ooit bruisten van leven en bedrijvigheid. De fotograaf toont op imposante wijze de schoonheid van verval. Het museum laat ook niet eerder getoond werk zien.

Jan Stel (49) exploreert en fotografeert desolate plekken. Een vergeten wereld waaruit de menselijke aanwezigheid is verdwenen. De afgelopen twintig jaar heeft hij in binnen- en buitenland in dat kader talrijke locaties vastgelegd, waaronder een oude gashouder, een staalfabriek, een koeltoren, een elektriciteitscentrale, een wijnkathedraal, een casino en statige landhuizen.

Fascinatie
De kunstenaar heeft grote fascinatie voor de esthetiek van vergane glorie. Het is de essentie van zijn fotografisch werk. Daarbij spelen de geschiedenis van kostbare, authentieke gebouwen, de afwezigheid van mensen en verdwenen vakmanschap een prominente rol.
Het achtergelaten verleden wordt met puur, natuurlijk licht gefotografeerd, zonder flits of studiolampen. De intrigerende foto’s weerspiegelen de filosofische visie van Stel waarbij de inbreng van mens en maatschappij voelbaar is. Verlaten gebouwen raken immers langzaam in verval en kunnen verdwijnen, worden door de natuur overgenomen of krijgen een nieuwe bestemming met toekomstperspectief. Een proces dat heeft plaatsgevonden of nog in gang is.

Museum
Museum aan het Vrijthof, waar de boeiende tentoonstelling Manmade/no human van Jan Stel is ingericht, huist in het historische centrum van Maastricht. De particuliere expositieruimte is gedeeltelijk gevestigd in het voormalige Spaans Gouvernement, een gebouw dat al in de 16e eeuw dienst deed als buitenpaleis van Keizer Karel V. Het behoort tot de oudste, niet-kerkelijke panden van de Limburgse hoofdstad. Na een ingrijpende verbouwing en uitbreiding is het museum in 2012 heropend. De tien kabinetten en stijlkamers van het monumentale bouwwerk vormen een passend decor voor de expositie. www.museumaanhetvrijthof.nl

Meer en Berg
Het voormalige psychiatrische ziekenhuis Meer en Berg ligt verscholen in een prachtige natuurlijke omgeving. De stilte binnenin roept vragen op over de geesteszieken die er leefden. Wat is er met hen gebeurd? Misschien zorgde de serene kapel met het opvallende rode plafond voor tijdelijke troost. Het verlaten Meer en Berg in Santpoort rijst op dicht bij zee, net buiten de duinen. Tot de 19e eeuw kregen geesteszieken er nauwelijks behandeling, ze werden opgevangen en beschermd. Buitenstaanders hadden geen idee wat zich in de gestichten afspeelde. Er deden geruchten de ronde over (het gebruik van) experimentele behandelingen. Vanaf 1849 werd het ziekenhuis, ook wel geduid als gekkenhuis, voortdurend vergroot. Tot de jaren 1930 huisvestte het circa 1.500 patiënten. De laatsten verlieten Meer en Berg in 2002.

Desolate Casino
In Constanta (Roemenië) staat een even charmant als prachtig vervallen casino. Het markante gebouw heeft dringend behoefte aan investeerders, die het historische erfgoed kunnen beschermen. Om verdere schade te voorkomen, maar ook tegen vandalisme, wordt de locatie 24 uur per dag bewaakt. Het oude casino is gelegen op een klif met uitzicht op zee. Het heeft art deco vormen en details uit vervlogen tijden. Dit ondanks de sluiting decennia geleden. Er valt veel te genieten: de verfijnde vormen en structuren, de overblijfselen van een majestueuze geschiedenis, een subtiel kleurenpalet (hoewel in de loop van de tijd bleker – RH) en de fantastische ambiance binnen en buiten. Dit niet toegankelijke casino stamt uit de hoogtijdagen van Ceausescu.

Le Gazomètre
Voor mensen met hoogtevrees of claustrofobie, is het niet verstandig een gashouder te betreden. Het is een rare, onnatuurlijke plek, een puur technische constructie bedoeld om gas vast te houden en te distribueren. In de gigantische cilinder in Charleroi (België) werd gas bewaard. In die achtergelaten en vergeten gashouder is het zuurstofniveau gevaarlijk laag, vooral als het warm weer is. Het betreft een gesloten cilinder met slechts enkele openingen om te ademen. Het volume van de container volgde de hoeveelheid opgeslagen gas. De druk werd uitgeoefend met behulp van het gewicht van een telescopische, beweegbare deksel.Zwaargewicht katrollen, gemonteerd op de deksel, waren verbonden met stalen kabels.

Chambre du Commerce
Midden in het centrum van Antwerpen vindt men het verlaten handelscentrum Chambre du Commerce, dat snel in verval is geraakt. Het rijkelijk gedecoreerde, laatgotische complex moet een fortuin hebben gekost. Het bijzondere erfgoed wordt op het ogenblik verbouwd tot hotel. De oorsprong van de Chambre du Commerce gaat terug tot 1531. Het complex is twee keer afgebrand (in 1583 en 1858). Rond 1853 waren het plein en de galerijen bedekt met een koepel, vergelijkbaar met Crystal Palace in Londen. In 2003 werd het gesloten na een rapport over brandveiligheid. Ondanks jarenlange leegstand straalt het majestueuze gebouw nog steeds de grandeur van vervlogen tijden uit.

Fabrica Textile
Verborgen achter betonnen muren herbergt de Fabrica Textile in Spanje de overblijfselen van groot vakmanschap. Het is een tijdcapsule uit een vergeten tijdperk van textielproductie. Alles is gebleven zoals het was; onaangeroerd en beschermd door het verstrijken van de tijd. De buitenkant van de verlaten textielfabriek gaf geen indicatie van de verrassende schoonheid van binnen. Het oude familiebedrijf heeft een zeer oude, authentieke sfeer. Die charme is zichtbaar door het garen dat nog steeds in verlaten weefgetouwen vastzit. Zelfs stoffige, oude zakelijke documenten liggen verspreid in het kantoorgebouw. Rond de oude houten werktafels hangt roestig gereedschap aan de wand. De geschiedenis is volledig intact, zonder tekenen van graffiti, diefstal of verwoesting.